Ở Montreal, extreme metal không hề TRỐNG vắng

Ở buổi nói chuyện sáng ngày 7 trước thềm buổi diễn, vocalist Matt của Cryptopsy chia sẻ cách anh lý giải cho sự nhuận sắc của âm nhạc của tỉnh bang Quebec, vùng đất lớn nhất Canada về diện tích và sử dụng tiếng Pháp. Theo anh, có hai nguyên nhân chính, thành phố Montreal (đông dân nhất Quebec) trong quá khứ “tình cờ” trở thành điểm dừng chân sau cùng của rất nhiều nhóm progressive rock Châu Âu (đa phần từ Anh) tìm vận thành công, bởi ngay sau đó họ sẽ trở nên nổi tiếng (và đắt đỏ hơn để mua vé thưởng thức.).

Nguyên nhân thứ hai, theo anh, là do vị trí địa lý nằm không quá xa cái nôi văn hóa đại chúng thế giới nhiều thập kỷ qua (nơi khởi sinh của hip hop), thuận tiện cho việc lưu diễn, và ngẫu phối các ảnh hưởng, cảm hứng âm nhạc sôi nổi ở đây. Tối hôm trước, một thành viên khác của Cryptopsy chia sẻ, “định vị về bản dạng, nhu cầu muốn khẳng định Pháp-tính” của Quebecois (dân Quebec) có thể là một nguyên nhân khác: ai đã từng nghe qua nhóm folk huyền thoại Les Cowboys Fringants?

Tạp chí Monocle từng gọi Montreal, trung tâm của những xuất phẩm truyền hình, radio, sân khấu, điện ảnh, in ấn Pháp ngữ của Canada là Thủ phủ văn hóa của quốc gia Bắc Mỹ. Tháng 4/2019, Hội đồng thành phố Montreal nhất loạt thông qua một nghị quyết tôn vinh vai trò của địa phương trong việc thúc đẩy nền metal thế giới, cũng như vai trò của loại hình âm nhạc này trong bối cảnh nghệ thuật bản địa. Nghị quyết do nghị viên Craig Sauvé đại diện cho khu vực Le Sud-Ouest (tức Tây Nam) sinh năm 1983 cũng là một nghệ sĩ metal đề đạt.

“Quả là một niềm hạnh phúc vô hạn khi có thể thỏa thích nói về loại hình nghệ thuật mà tôi yêu quý biết bao […] Không như các thể loại âm nhạc khác như jazz hay nhạc cổ điển, metal vẫn chưa có được sự tôn trọng mà nó xứng đáng.” Nữ thị trưởng đầu tiên và đương nhiệm của Montreal, bà Valérie Plante, hào hứng giương dấu sừng quỷ hòng tôn vinh danh hiệu “thành phố nổi trội” (city of excellence) về heavy metal của thành phố Montreal mình đang đứng đầu.

Metal, thứ âm nhạc ồn ào, nặng thịch này, đã tồn tại ở Montreal ngót 40 năm qua, và có rất nhiều nghệ sĩ Montreal nói chung và metal nói riêng thành danh ở quy mô toàn thế giới, bắt đầu từ tượng đài Voivod. Ngôn ngữ sử dụng hay ca từ chẳng mượn thâm trầm, phiêu lãng rất “trẻ… trung”, mà chính tiếng gào thét của vocalist, là chiếc cầu nối “bất đắc dĩ” để các nghệ sĩ (extreme) Canada vươn xa – khi thứ năng lượng nguyên khởi dữ dội tỏa ra khiến bao con người gật gù theo.

Ngoài Cryptopsy, không khó để kể thêm Kataklysm, Despised Icon (vocal Alex Erian cùng dự án Obey the Brave từng diễn tại Việt Nam năm 2013), The Agonist (đóng góp cho Arch Enemy nữ quái Alissa White-Gluz), Archspire, Beyond Creation, Beneath the Massacre. Flo từng trả lời một phỏng vấn như sau: “Chúng tôi có fan từ các scene metal khác nhau, cũng như từ các scene nhạc khác. Ban nhạc còn có những người mê jazz đến show vì họ cho rằng Cryptopsy đánh progressive metal.”

Craig nhận xét, “cộng đồng metal là một cấu phần thiết yếu của hệ sinh thái văn hóa Montreal. Thứ âm nhạc ấy neo ở chính trái tim của thành phố chúng tôi.” Anh mang theo 3 CD của Cryptopsy, Necrotic Mutation và Despised Icon trong buổi họp hội đồng thành phố. Cryptopsy với anh là “classic” metal, chứ chẳng còn dừng ở extreme. “Heavy metal xuất phát từ Montreal đậm kỹ thuật và cũng khó trình diễn hơn. Nó chẳng hề punky hay thẳng tuột, mà phức tạp, cầu kỳ và vận dụng nhiều đầu óc hơn trong quá trình sáng tác. Craig nói, có lẽ nền giáo dục từ hệ thống trường học vẫn cung cấp các chương trình đào tạo về âm nhạc, cho tới bối cảnh jazz rất thịnh ở đây.

Ngày 22 tháng 1.2006, tại khu gian triển lãm của Pearl tại NAMM Show, California, chính Flo phô diễn trước bao dùi thủ cộm cán thế giới khác. Trong album Once Was Not, Flo sử dụng 19 lá Sabian trên bộ trống Masterworks, một trong những dòng sản phẩm flagship tượng trưng cho đỉnh cao chế tác của hãng và cho phép dùi thủ tự tạo ra những món trống theo đúng phong cách biểu diễn lẫn âm thanh yêu cầu. Clinic của Flo luôn có bóng dáng Pearl.

Hãng trống danh tiếng Pearl được Katsumi Yanagisawa thành lập năm 1946 tại Nhật, ban đầu chỉ tập trung sản xuất chân và phụ kiện trống. Chẳng bao lâu, nhận thấy nhu cầu dành cho những bộ trống chất lượng, nên hãng mở rộng phạm vi kinh doanh, trau dồi chế tác và cải tiến thiết bị, chất lượng sản phẩm, để trở thành một trong những hãng trống dễ nhận biết nhất trong ngành kinh doanh bộ gõ ngày nay, với sản phẩm trải đều dành cho người mới tập lẫn những bậc thầy lão luyện.

Tác giả John Nyman trong bài viết đăng trên Drum Magazine tiêu đề “Vén màn thế giới bí mật tài trợ dùi thủ” có chỉ ra, riêng ở Mỹ có gần 300 nghệ sĩ “endorse” cho Pearl, và có hẳn một chuyên viên đối ngoại với nghệ sĩ. Hãy chú ý một chút về từ ngữ: artist endorser (nghệ sĩ bảo chứng) cho một hãng hay thương hiệu nhạc cụ. Mối quan hệ thường xuất phát, hay “nhúc nhích” từ phía nào đầu tiên, bài viết mào đầu, chẳng hề đơn giản chút nào. Trong bài viết, Rodney Howard, nghệ sĩ endorser cho Pearl, Sabian và Vic Firth cũng như diễn live session với Avril Lavigne, Regina Spektor, trả lời: “Tôi chơi một thời gian rất dài cho tới khi nhận được hỗ trợ. Việc này không nằm hay do tại tài năng mà ở mức độ nhận biết từ phía thương hiệu.”

Todd Sucherman, tay trống của Styx và có mối quan hệ công việc vững chãi với Pearl, Sabian, Remo, Pro-Mark, thì nói, “tôi luôn bận tâm tới lao động của bản thân, tới việc chơi giỏi, diễn hay với những bạn diễn tài năng khác. Bảo chứng với tôi là cái đến sau. Tuy nhiên các tay trống trẻ tuổi có khi nghĩ theo chiều ngược lại: họ muốn nhận hỗ trợ trang thiết bị (miễn phí) như sự công nhận về năng lực. Nhưng được tặng bộ trống có ích gì nếu ở nhà nằm dài coi TV?”

Mike Farriss, làm việc cho Pearl Mỹ, cho rằng, “Một ban nhạc trẻ ký hợp đồng với hãng đĩa cho rằng họ đã thành công. Sai bét. Đó mới chỉ là bước khởi đầu. Ta làm gì với cơ hội được bày ra mới là quan trọng. Các tay trống trẻ cần nhớ rằng có rất nhiều những dùi thủ đi trước mình, và không phải ai cũng có nổi thành công của Dennis Chambers hay Virgil Donati.”

Việc các dùi thủ nhắc về việc “nhận được bảo trợ” thay vì đứng ra bảo trợ cho một nhãn nhạc cụ không phải hiếm. Có những vị dùi thủ dường như tin rằng nhà sản xuất dùi, trống, lá, tang trống sẽ dâng chúng cho họ và dâng nốt cả vinh quang. Trên thực tế, bài viết chỉ ra, hàng năm ở NAMM, có rất nhiều nghệ sĩ biểu diễn tìm tới các đại diện để bắt chuyện làm quen. Farriss khẳng định, nghệ sĩ mới là người phất cờ (mở lời) bảo trợ cho một sản phẩm, thay vì chiều ngược lại: “Nếu một tay nào đó không thích sản phẩm, thì đừng có mà xài chỉ vì nó free.” Đội ngũ sale cơ sở không ai khác chính là những nghệ sĩ bảo trợ, kêu gọi người dùng khác mua và sử dụng sản phẩm, Bobby Boos, chuyên viên đối ngoại cho Sabian ở mạn đông nước Mỹ, tuyên bố.

“Chúng tôi muốn có những nghệ sĩ biết rất rõ và yêu thích sản phẩm chúng tôi làm ra, chẳng phải một tay lơ mơ nào đó nói, ‘Ê, kao muốn mấy chiếc cymbal’” Boos thẳng thắn. Ở Mỹ, Sabian có một hệ thống chia bậc 700 nghệ sĩ bảo trợ. “Ở cấp C, họ nhận được discount và một số hỗ trợ khi lựa chọn sản phẩm, cho tới khi quay lại với một đĩa nhạc triệu bản, lên MTV, và các chuyến lưu diễn hoành tráng, họ sẽ thăng bậc,” anh nói.

Còn một câu hỏi khác dạng tiêu đề trong bài viết, Khi nào thì tôi (tức nghệ sĩ chuyên nghiệp) bắt đầu có được đồ miễn phí? Theo quan sát ưa thích của Farriss, rốt cuộc khi một nghệ sĩ có đủ thành công (tài chính) để mua sắm bất cứ món gì mình muốn, đó chính là lúc anh ta có được nó miễn phí. “Chẳng phải cái gì cũng có thể miễn phí được. Đại đa số nghệ sĩ Pearl của chúng tôi bỏ tiền mua sắm đồ nghề mong muốn. Giá sản phẩm tùy vào mức độ mà nhãn hàng nhận về từ mức độ nhận dạng sản phẩm mà nghệ sĩ có thể mang lại.”

Một myth khác cũng rất thú vị đề cập ở bài viết, đó là chẳng có một hợp đồng quảng cáo kếch sù nào sất mà hoàn toàn tùy tâm, ít nhất trong tiểu ngành kinh doanh trống trong đại cảnh kinh doanh nhạc cụ (theo tác giả vốn cũng chẳng to bự gì). Boos đưa ví dụ, nếu giữa bao bận rộn Phil Collins bỗng lù lù xuất hiện để tìm mua một lá Sabian, đó là vì ông ấy thật sự thích sản phẩm này.

Đời cũng chẳng là mơ. Dù có một bộ trống miễn phí cho chuyến lưu diễn Châu Âu, nghệ sĩ buộc phải ship từ đây [Mỹ] cho chặng tour sau đó ship trở lại, tự lo liệu các chi phí này. Chiều ngược lại, ở New York đôi khi sẽ có các nghệ sĩ từ Anh sang lưu diễn, thế là Pearl có thể thu xếp một bộ trống từ Nashville ship lên, và ship trả về sau khi kết thúc chặng diễn: nghệ sĩ chỉ phải thanh toán chi phí shipping, không hơn.

Các sảnh dợt diễn chuyên nghiệp (ở Mỹ) cũng áp dụng một hình thức gọi là cartage, là khi hãng nhạc cụ cung cấp trang thiết bị cho các công ty dạng trung gian thay vì tới tận tay từng nghệ sĩ lưu diễn. Một nghệ sĩ Pearl có thể có một bộ trống miễn phí giá thuê từ các công ty vận hành theo cách này, nhưng bản thân họ – các công ty – cũng phải trang trải các chi phí vận hành, không thể miễn phí toàn bộ 100% tiền vận chuyển cho những nghệ sĩ may mắn. Đây, dẫu sao, cũng chỉ là một phần của thế giới lưu diễn.

NB.

Vũ, đại diện Việt Thương độc quyền của Pearl tại Việt Nam, nói về Flo: “Sau khi 2 lần được nghe anh [Flo] chơi, cảm giác của tôi vẫn là thật sự kinh ngạc vì lối đánh đầy tốc độ, uy lực; những đòn đánh tốc độ, mạnh mẽ kết hợp xuất sắc, nhuyễn nhừ với âm thanh của bộ Pearl Reference One, làm cho khán giả không thể đứng yên. Việt Thương thật vinh hạnh khi được hỗ trợ thiết bị cho anh trong buổi biểu diễn vừa qua.”